80 Jaar Vrijheid in Wassenaar

Burgemeester Leendert de Lange stond in zijn nieuwjaarstoespraak ook stil bij het begin van 80 jaar vrijheid. 

Bekijk de toespraak

Op het Schulpplein is op woensdag 19 maart de ‘Vrijheidsboom’ geplant. De oude, dode boom die jarenlang het plein sierde, heeft plaatsgemaakt voor een nieuwe, Indische Paardenkastanje. Deze boom, uitgekozen door Team Groen van de gemeente Wassenaar, staat symbool voor veerkracht en verbondenheid. De plaatsing van de boom markeert een belangrijk moment in de aanloop naar 2025, het jaar waarin Nederland 80 jaar vrijheid viert.  

Vrijheid is niet vanzelfsprekend

Tijdens de ceremonie is benadrukt hoe kostbaar en kwetsbaar vrijheid is. "Vrijheid is niet vanzelfsprekend”, aldus burgemeester Leendert de Lange. "De verhalen van onze grootouders herinneren ons aan de verschrikkingen van de oorlog, de Joodse vervolging en de Indische Jappenkampen."
Het plaatsen van de vrijheidsboom is een onderdeel van meerdere activiteiten die zijn gepland voor 80 jaar vrijheid. Met als bijzonder hoogtepunt het vrijheidsfeest op 5 mei, wat groots wordt gevierd op de Berkhei. Het programma omvat de ontvangst van het bevrijdingsvuur, een concert door, spelactiviteiten voor kinderen en culinaire festiviteiten. "Het belooft een dag vol muziek en verbondenheid te worden” aldus de burgemeester.

Blijvend gedenkteken

De onthulling van het bijbehorende informatiebord werd bijgewoond door vele buurtbewoners, waaronder Peter Knijnenburg, historicus en schrijver van twee boeken over de rijke geschiedenis van Oostdorp. Hij sprak over de betekenis van vrijheid en de verbinding die de buurtbewoners ervaren in het Oostdorp, in het verleden en het nu.
Met de aanplant van de Vrijheidsboom heeft Oostdorp een blijvend gedenkteken gekregen, dat generaties na ons zal herinneren aan het belang van vrijheid. "Laten we deze boom koesteren, net zoals we onze vrijheid koesteren," besloot de burgemeester. 
 

In de bibliotheek van Wassenaar is woensdagmiddag een bijzondere tentoonstelling geopend over de Tweede Wereldoorlog. De expositie is samengesteld door leerlingen van de Jozefschool, die de afgelopen weken hebben gewerkt aan verschillende werkstukken over deze ingrijpende periode in de geschiedenis. De officiële opening werd verricht door de burgemeester van Wassenaar, die samen met de kinderen het lint doorknipte.

Belang van herdenken

De tentoonstelling laat meerdere onderwerpen zien, waaronder miniaturen van Radio Oranje, Het Achterhuis, een concentratiekamp, de atoombom, de landing op D-Day en de voedseldroppingen. Ook zijn er bonnenboekjes, tulpenbollen en voorwerpen die verwijzen naar het dagelijks leven in oorlogstijd te zien. Na de opening ging de burgemeester in gesprek met de leerlingen over het belang van herdenken en het blijven delen van kennis over wat er in de oorlog is gebeurd. “Juist jullie generatie speelt een belangrijke rol in het levend houden van deze verhalen,” benadrukte burgemeester Leendert de Lange. “Want als we niet blijven vertellen, vergeten we.”

Bijzonder is ook de aandacht die de leerlingen besteedden aan de oorlog in Nederlands-Indië. Eén van de docenten lichtte toe: “Dat is het stukje geschiedenis waarover we hebben geleerd waar we als Nederland niet trots op zijn.” De tentoonstelling is de komende tijd te bewonderen in de bibliotheek van Wassenaar. Bezoekers worden van harte uitgenodigd om de werken van de leerlingen te komen bekijken en stil te staan bij het verleden.

Dames en heren, jongens en meisjes, inwoners van Wassenaar,

Vanavond zijn we hier samengekomen. In stilte. In verbondenheid. In herinnering.

Op deze plek, bij dit monument, herdenken wij de mensen die hun leven hebben gegeven. Burgers, soldaten, verzetsmensen – vrouwen, mannen, kinderen – die het hoogste offer brachten, in de donkerste periodes uit onze geschiedenis.

We staan stil bij hen, bij wat zij meemaakten. Maar we doen dat niet alleen om terug te kijken. We herdenken ook omdat het ons iets leert over vandaag. Over onze eigen tijd. Over wat het betekent om vrij te zijn, en hoe kwetsbaar vrijheid kan zijn.

De afgelopen weken heb ik lessen mogen geven op de Nutsschool en de Sint Jozefschool, aan groepen 7 en 8. We hebben gesproken over de Tweede Wereldoorlog, over herdenken, en over vrijheid. En ik kan u zeggen: het gaf me hoop. Want ik zag kinderen die oprecht wilden begrijpen, die vragen stelden, die voelden dat het niet zomaar geschiedenis is – maar ons verhaal.

Want dat is het. Het is het verhaal van Wassenaar. Van onze ouders, grootouders, buren. Van mensen die in dit dorp leefden, hoopten, huilden, vochten en verloren.

Wassenaar heeft veel gezien in de oorlogsjaren. De eerste V2-raket die ooit op Engeland werd afgevuurd, vertrok op 8 september 1944 vanaf de Lijsterlaan. Even later stortte hij neer in Londen, met dodelijke gevolgen. Een tweede raket werd vrijwel gelijktijdig gelanceerd vanaf de kruising van de Koekoekslaan en de Schouwweg.

U moet zich voorstellen: het was een warme zomeravond. En ineens – een oorverdovend geraas, vuur in de lucht, paniek op straat. Mensen doken onder tafels, vluchtten de kelders in. Het onbekende maakte het beangstigend. Het was het begin van een nieuw hoofdstuk in de oorlog – één waarin het dorp zelf, Wassenaar, lanceerplaats werd van een meedogenloos wapen. En daarmee ook ongewild onderdeel van de pijn aan de overkant van het Kanaal.

En het bleef niet bij die ene dag. De oorlog raakte Wassenaar op talloze manieren. We denken aan al die mensen die zijn vermoord op de Waalsdorpervlakte, aan de Franse commando’s die jaarlijks herdacht worden bij de Wassenaarse Slag, aan de bezetting van vliegveld Valkenburg. Aan de voedseldroppings op Renbaan Duindigt; als een sprankje hoop in een winter vol honger.

En we denken aan de Stolpersteine – die kleine messing steentjes in de stoep, voor huizen van Joodse dorpsgenoten die zijn weggevoerd. Mensen met namen, gezichten, levens. Het is belangrijk dat ze er liggen. Opdat we letterlijk stil blijven staan bij wat er gebeurde.

Vanavond herdenken we hen ook.

En dat herdenken gaat verder dan namen alleen. Het gaat om verhalen. Soms groot, soms klein. Maar altijd aangrijpend.

Zoals het verhaal van mevrouw Zwaantje Knuppe-Mulder. Begin mei 1940 werd zij geraakt door een scherf van een bom. Zij was het eerste oorlogsslachtoffer van ons dorp. Ze werd begraven aan de Schouwweg, de begraafplaats die verdween in de jaren 80.

Of een verhaal dichter bij mijzelf. Mijn oma wandelde aan het eind van de oorlog nabij het Kerkehout, langs de Rijkstraatweg, met de kinderwagen waarin mijn vader als baby lag. Een jachtvliegtuig vloog laag over en plots vlogen de granaatscherven in het rond. Mijn oma zocht dekking en beschutting in het groen. Desondanks kwam er een exposief in de kinderwagen terecht. Maar… die  ging gelukkig niet af. Wat als dat anders was geweest? Dan stond ik hier vanavond niet. 

Dat soort momenten brengen de oorlog ineens heel dichtbij.

Daarom ben ik dankbaar dat we de afgelopen tijd het monument aan de Schouwweg hebben kunnen renoveren. En dat er een nieuwe plaquette is geplaatst, waarop alle slachtoffers uit Wassenaar recht wordt gedaan. Via een QR-code kunt u het namenboek inzien. Het is een eerbetoon aan hen – en een manier om hun herinnering levend te houden.

Want herdenken is meer dan een ceremonie. Het is een opdracht. Een oproep. Aan ons allemaal.

Ik werd laatst geraakt door een uitspraak van een hoogleraar aan de VU, die geluk en welbevinden onderzoekt. Zij zei:

“Weerbaarheid is een essentieel onderdeel van geluk.”

En ik dacht: wat een actuele, misschien wel urgente gedachte.
Want hoe weerbaar zijn wij – als samenleving, als dorp, als mens?

Wat hebben wij nodig om weerbaar te zijn?
In een tijd van oorlog dichtbij, van dreiging, van desinformatie, van spanningen die tot in onze eigen woonkamers doordringen.

Misschien begint het bij verbondenheid.
Bij elkaar opzoeken.

Laten we elkaar de volgende vraag eens stellen:
“Wat heb jij nodig om weerbaar te zijn?”

Als familie. Als vrienden. Als buren. Als gemeenschap.

Want Wassenaar heeft niet alleen een bewogen geschiedenis – het heeft ook een sterke toekomst. We zijn gezegend met veel kennis, creativiteit en ondernemerschap. Laten we die krachten bundelen. Laten we onze talenten mobiliseren. Niet alleen om te herdenken – maar ook om te bouwen.

Bruggen bouwen in plaats van muren. Bouwen aan vrede. Aan veerkracht. Aan vrijheid.

Want vrijheid is nooit vanzelfsprekend. Het is iets waar mensen voor gestorven zijn. Iets waarvoor mensen hun stem verhieven, hun huis verlieten, hun leven op het spel zetten.

En wij… wij zijn hun erfgenamen.
Laten we hen eren. Door te herinneren. Door te vertellen. En vooral: door te leven in vrijheid, met verantwoordelijkheid.

Opdat wij nooit vergeten.

Dank u wel.