G. v. Barneveldpark
Nederland is een land van vrijheid: wij kunnen onszelf zijn, zelf nadenken en we mogen én durven tegen de stroom in te gaan. Maar in 1940 werd de wereld opgeschud en kwam er een einde aan de vrijheden die ons land tot dan toe kende. Vrijheid werd vervangen door dictatuur. Iemand die – ondanks de lastige omstandigheden – tegen zijn omgeving durfde in te gaan, was Geesbert van Barneveld. Hij gebruikte zijn positie als gemeenteontvanger van Wassenaar voor het steunen van allerlei verzetsactiviteiten. Om deze verzetsheld te eren en blijvend te herinneren, is op 16 juni 2022 het G. van Barneveldpark onthuld. Het park is gelegen in Wassenaar tussen de Johan de Wittstraat, de Hofcampweg en de Ernst Casimirstraat.
Gemeenteontvanger van de gemeente Wassenaar
Geesbert van Barneveld is op 27 april 1908 geboren in Wassenaar. Hij was vanaf 1937 gemeenteontvanger en werkte tijdens de oorlogsjaren in Raadhuis De Paauw. Hij hield kantoor in de kamer met kluis waar nu het gemeentearchief is ondergebracht. Van Barneveld kreeg drie kinderen samen met de Duitse Tabea Pötschke. Het is voor te stellen dat haar Duitse afkomst voor een lastige situatie zorgde toen Duitse legers in mei 1940 met grof geweld een einde maakten aan de vrijheid in Nederland.
Verzetsstrijder
De burgemeester van Wassenaar werd door de Duitsers afgezet en vervangen door een Duitsgezind NSB-lid, jhr. Daniël de Blocq van Scheltinga. Van Barneveld was door zijn werk als gemeenteontvanger verantwoordelijk voor de belastingen en het geld van de gemeente en had de sleutel van de kluis in zijn bezit. Hij was tegen de Duitse bezetting en raakte tijdens de Tweede Wereldoorlog betrokken bij activiteiten die gericht waren tegen de Duitse bezetter en Nederlandse collaborateurs. Door zijn positie als gemeenteontvanger kon hij allerlei verzetsactiviteiten ondersteunen: hij regelde de uitgifte van vervalste persoonsbewijzen, stamkaarten en dergelijke. Dat gebeurde in hetzelfde pand waar NSB-burgemeester De Blocq van Scheltinga kantoor hield.
Dat Van Barneveld veel lef had, moge duidelijk zijn. Maar hij liet het niet bij het vervalsen van persoonsbewijzen: hij begeleidde ook Joden naar onderduikadressen in het land. Deze illegale activiteiten kostten de heer van Barneveld veel tijd. Het kan zijn dat burgemeester De Blocq van Scheltinga daarom vermoedde dat zijn gemeenteontvanger in het verzet zat. De burgemeester stuurde hem namelijk een schriftelijke waarschuwing met daarin de opdracht om zich aan de kantoortijden te houden.
Het noodlot sloeg toe
Op 3 april 1944 sloeg het noodlot toe. Van Barneveld begeleidde de 22-jarige Joodse Elly Rita van Esso naar een onderduikplaats. In de trein van Haarlem naar Amsterdam werden beiden gearresteerd. Elly Rita van Esso werd overgebracht naar doorgangskamp Westerbork en vervolgens op transport gesteld naar Auschwitz, het concentratiekampcomplex dat door nazi-Duitsland was opgezet in Polen. Hier is zij om het leven gebracht op 22 mei 1944.
Van concentratiekamp naar concentratiekamp
Van Barneveld werd door de bezettingsautoriteiten overgebracht naar het Huis van Bewaring II in Amsterdam en veroordeeld tot een gevangenisstraf wegens ‘Jodenbegunstiging’. Op 21 juni 1944 werd hij door de Duitse autoriteiten ontslagen als gemeenteambtenaar.
Van Barneveld werd vanuit Amsterdam naar kamp Vught overgebracht. Een paar maanden later, op 6 september 1944, werd dit kamp ontruimd en werd Van Barneveld getransporteerd naar het concentratiekamp Sachsenhausen bij Berlijn. Vanuit daar werd hij naar concentratiekamp Neuengamme bij Hamburg gebracht. Hier kreeg hij het kampnummer 57908. Hij moest werken in kamp Ladelund (een buitenkamp van Neuengamme), waar hij uiteindelijk aan uitputting en ontberingen overleden is op 11 december 1944. Hij is maar 36 jaar oud geworden.
Moeder en kinderen bleven achter
Na de arrestatie van Van Barneveld werden zijn echtgenote Tabea Pötschke en hun drie kinderen door het Wassenaarse verzet overgebracht naar Gasselternijveen in Drenthe. Het bericht van overlijden kwam pas begin 1945 in Wassenaar aan. Toentertijd woonde het gezin van Van Barneveld aan de Kerkstraat. Het is onbeschrijfelijk hoeveel impact deze gebeurtenis heeft gehad op het gezin.
Na de bevrijding werd NSB-burgemeester De Blocq van Scheltinga gearresteerd en ter verantwoording geroepen. Hij ontkende dat hij te maken had met de arrestatie van Van Barneveld.
Eren en herdenken van Van Barneveld
In 1950 besloot het college van Burgemeester en Wethouders een straat te vernoemen naar Van Barneveld. De straatnaam liet echter nog lang op zich wachten. In oktober 2012 werd in aanwezigheid van de familie van Geesbert van Barneveld een plaquette onthuld in Raadhuis De Paauw. Op deze plaquette staat ‘Ter nagedachtenis aan Geesbert van Barneveld’ en hangt in de werkkamer waar Van Barneveld zijn verzetsactiviteiten tijdens de oorlog organiseerde. Kees Neisingh van de Historische Vereniging Oud Wassenaer heeft in 2013 een onderzoek uitgevoerd naar de verzetsactiviteiten van Geesbert van Barneveld.
De toezegging voor een straatnaam moest nog worden vervuld. Als reactie hierop heeft de Wassenaarder Peter Knijnenburg besloten dit uit te gaan zoeken. Carla de Glopper (oud-gemeentearchivaris) van het Historisch Archief Wassenaar verleende haar medewerking door snel documenten ter beschikking te stellen. Op 15 juli 2021 nam burgemeester Leendert de Lange de rapportage over Geesbert van Barneveld van Peter Knijnenburg in ontvangst. Toen gaf de burgemeester al aan dat hij graag de naam van Van Barneveld wilde verbinden aan het veld aan de Hofcampweg (aangezien er tot dan toe geen nieuwe straten meer waren in Wassenaar).
Daarnaast heeft Peter Knijnenburg in 2020 met behulp van zijn samengestelde rapportage de Yad Vashem-onderscheiding aangevraagd voor Van Barneveld: een onderscheiding voor niet-Joodse mensen die hun leven riskeerden tijdens de Holocaust om Joden te redden. Er is helaas nog geen uitsluitsel of deze onderscheiding wordt toegekend. Dit proces neemt doorgaans veel tijd in beslag.
Door toedoen van de heer Knijnenburg en de heer Neisingh van de Historische Vereniging Oud Wassenaer was het mogelijk om op 16 juni 2022 het ‘G. van Barneveldpark’ te onthullen ter herinnering aan en ter ere van Geesbert van Barneveld. Dit park ligt tussen de Johan de Wittstraat, de Hofcampweg en de Ernst Casimirstraat. Burgemeester Leendert de Lange opende de plechtigheid met een welkomstwoord. Hierna volgde een toespraak van mevrouw Jeanne van Barneveld (weduwe van Guus van Barneveld, de zoon van Geesbert van Barneveld).
In het park is ook een QR-code geplaatst, die doorverwijst naar deze webpagina. Zo kan iedereen die door het park loopt, stilstaan bij de dappere verzetsstrijder Geesbert van Barneveld, die zijn leven heeft geofferd aan het verzetswerk.
Met dank aan de Historische Vereniging Oud Wassenaer (de heren C.N.J. Neisingh en R. van Lit) en de heer P.L.T. Knijnenburg.